✨ THUYẾT MINH DU LỊCH | NHÀ TÙ PHÚ LỢI – “ĐỊA NGỤC TRẦN GIAN” GIỮA LÒNG BÌNH DƯƠNG ✨
🎤 MỞ ĐẦU – DẪN CẢM XÚC
👋 Kính thưa quý cô chú, anh chị và các bạn!
Khi nhắc đến Bình Dương hôm nay – vùng đất công nghiệp năng động, hiện đại, mấy ai còn biết rằng nơi đây từng in dấu một trang sử đẫm máu nhưng rực sáng tinh thần yêu nước của dân tộc ta.
Giữa lòng thị xã Thủ Dầu Một yên bình, có một địa chỉ đỏ thiêng liêng – Nhà tù Phú Lợi, nơi từng được mệnh danh là “Địa ngục trần gian”, là chứng tích sống cho tội ác man rợ của chế độ Mỹ - Diệm và cũng là biểu tượng bất diệt cho tinh thần kiên trung, bất khuất của người chiến sĩ cách mạng Việt Nam.
🏛️ GIỚI THIỆU KHÁI QUÁT
Di tích Nhà tù Phú Lợi hiện tọa lạc trên đường Một Tháng Mười Hai, phường Phú Lợi, thành phố Thủ Dầu Một, tỉnh Bình Dương.
Tổng diện tích khu di tích là 77.082 m², được Nhà nước công nhận Di tích lịch sử Quốc gia vào ngày 10/7/1980.
Được xây dựng vào năm 1957, nhà tù Phú Lợi là một trong những nhà tù lớn nhất của Mỹ - Diệm ở miền Nam, nhằm giam giữ, tra tấn các chiến sĩ cách mạng và những người yêu nước trong phong trào chống Mỹ cứu nước. Suốt 8 năm tồn tại (1957–1964), nơi đây đã chứng kiến biết bao tội ác dã man, nhưng cũng khắc ghi tinh thần bất khuất, đoàn kết và lòng trung kiên của hàng nghìn tù nhân cách mạng.
🔥 “ĐỊA NGỤC TRẦN GIAN” GIỮA LÒNG ĐẤT VIỆT
Với âm mưu “thà bắt nhầm hơn bỏ sót”, chỉ vài năm sau Hiệp định Giơ-ne-vơ, chế độ Mỹ - Diệm đã dựng lên hàng loạt nhà tù khắp miền Nam, và Phú Lợi là một trong những nơi khét tiếng tàn bạo nhất.
Khu trại giam rộng khoảng 12 ha, được chia thành nhiều khu vực:
- Khu hành chánh, khu gia đình binh sĩ;
- Khu “An Trí Viện” – thực chất là nơi giam cầm, gồm ba trại: Chi Lăng, Bạch Đằng, Đống Đa;
- Ba trại ngăn cách bằng tường kẽm gai dày đặc, bao quanh là nhiều lớp tường cao, hệ thống đèn chiếu sáng và lô cốt canh gác nghiêm ngặt.
Đến cuối năm 1958, số tù nhân bị giam giữ đã lên tới gần 6.000 người, trong đó có 1.000 phụ nữ – họ đến từ khắp mọi miền đất nước, cùng chung một lý tưởng: đấu tranh cho hòa bình, độc lập dân tộc.
“Đừng hỏi tên ai còn ai mất
Sáu nghìn người chỉ một tên chung
Chỉ một tên: Hòa bình – Thống nhất
Tên những người bất khuất trung kiên.”
— Hoàng Trung Thông
Cuộc sống trong tù vô cùng khắc nghiệt: ăn gạo mục, cá ươn, nước mắm có dòi; bệnh tật không thuốc chữa; bị tra tấn, đánh đập, và giam giữ trong “chuồng cọp”, “xà lim” chật hẹp. Chúng còn đặt ra “24 điều cấm” để dễ bề hành hạ, và những “chúa ngục” tàn ác như Nguyễn Văn Bông, Trần Vĩnh Đắc, Hồ Văn Tần đã gieo rắc bao đau thương cho hàng nghìn con người yêu nước.
🕯️ ĐẢNG ỦY TRONG NGỤC TÙ – ÁNH SÁNG KHÔNG TẮT
Dù trong lao tù tăm tối, tinh thần cách mạng vẫn cháy sáng. Nhờ kinh nghiệm hoạt động bí mật, các đảng viên đã tổ chức liên lạc giữa các trại giam, hình thành Đảng ủy Trung tâm Phú Lợi vào đầu năm 1958 do đồng chí Vũ Duy Hanh – nguyên Bí thư Tỉnh ủy Thủ Dầu Một – cùng nhiều đồng chí khác lãnh đạo.
Từ đây, các chi bộ bí mật lần lượt ra đời, tổ chức các hình thức đấu tranh đòi cải thiện đời sống, chống tra tấn, và duy trì khí thế cách mạng ngay trong lòng “địa ngục”.
💀 VỤ THẢM SÁT PHÚ LỢI – TỘI ÁC KHÔNG THỂ NÀO QUÊN
Một trong những tội ác man rợ nhất của Mỹ - Diệm là vụ đầu độc tù nhân Phú Lợi vào ngày 1/12/1958. Theo kế hoạch, chúng trộn thuốc độc vào bánh mì để thủ tiêu 450 tù nhân “loại A” trước khi đày ra Côn Đảo. Nhưng do biển động, chuyến tàu bị hoãn, và số bánh mì độc được phát lại cho tù nhân trong ngày chủ nhật hôm đó.
Chỉ vài giờ sau, hàng trăm người co giật, nôn mửa, đau đớn vật vã, nhiều người chết tức tưởi. Trong đau thương, tù nhân Phú Lợi đã đồng loạt nổi dậy, phá mái ngục, phát loa kêu cứu ra ngoài. Tin dữ lan nhanh, nhân dân các xã lân cận như Phú Hòa, Hiệp Thành, Bình Chuẩn... cùng đứng lên đấu tranh, tố cáo tội ác man rợ này.
Vụ thảm sát gây chấn động dư luận thế giới – các tổ chức quốc tế như Liên hiệp Công đoàn Thế giới, Hội Luật gia Thế giới... đồng loạt lên án chế độ Mỹ - Diệm.
“Trong một ngày – mồng một tháng mười hai
Nào ai ngờ không có nửa ngày mai!
Chúng tôi chết, trong đêm dài tàn khốc
Đứt ruột đứt gan, nắm cơm thuốc độc
Tím xương do nanh nọc lũ đê hèn
Trái tim hồng chết uất máu bầm đen…”
🇻🇳 TỪ ĐAU THƯƠNG ĐẾN TỰ HÀO
Sau vụ thảm sát, phong trào “Tuần lễ thi đua vì Phú Lợi và miền Nam ruột thịt” lan rộng khắp cả nước. Nhà tù Phú Lợi trở thành biểu tượng đấu tranh của người Việt Nam yêu nước, nơi ghi dấu sức mạnh đoàn kết, lòng trung kiên và tinh thần bất khuất của dân tộc ta.
Đến năm 1964, nhà tù bị giải thể và sau ngày 30/4/1975, nơi đây trở lại là vùng đất yên bình – nhưng ký ức về “địa ngục trần gian” ấy vẫn còn mãi trong tâm khảm bao thế hệ.
🌺 Ý NGHĨA VÀ GIÁ TRỊ LỊCH SỬ
Nhà tù Phú Lợi không chỉ là bằng chứng sống về tội ác chiến tranh của đế quốc Mỹ và tay sai, mà còn là biểu tượng của ý chí con người Việt Nam – dù trong cảnh ngục tù vẫn giữ trọn niềm tin vào Đảng, vào cách mạng, vào ngày đất nước độc lập.
Năm 1995, tỉnh Bình Dương đã trùng tu, tôn tạo khu di tích, dựng tượng đài bằng đồng cao 3,5m của nghệ sĩ điêu khắc Diệp Minh Châu, tái hiện hình ảnh bi thương nhưng kiêu hùng của tù nhân Phú Lợi trong vụ đầu độc năm xưa.
Ngày nay, Nhà tù Phú Lợi là địa chỉ đỏ thu hút hàng vạn lượt du khách trong và ngoài nước đến tham quan, tìm hiểu lịch sử, đồng thời là nơi giáo dục truyền thống cách mạng cho thế hệ trẻ – những người sẽ tiếp bước cha anh giữ gìn hòa bình, độc lập hôm nay.
🎇 KẾT LUẬN – KHÉP LẠI TRONG NIỀM TRI ÂN
Thưa quý cô chú, anh chị và các bạn,
Khi rời bước khỏi khu di tích Nhà tù Phú Lợi, chúng ta không chỉ mang theo niềm xúc động và tự hào, mà còn là lời nhắc nhở sâu sắc: Hòa bình hôm nay được đánh đổi bằng máu, nước mắt và lòng trung kiên của biết bao người đi trước.
Xin hãy dành một phút tưởng niệm, để tri ân những người con đã nằm lại nơi đây – những con người đã hóa thành bất tử trong lòng đất mẹ Việt Nam.
