Alexandre Yersin, tên đầy đủ Alexandre-émile-John Yersin, còn được
gọi là Alexandre-John-émile Yersin, sinh năm 1863 ở Vaud - Morges, Thụy
Sỹ. Năm 1882 ông nhận bằng tú tài văn khoa, và năm 1988, sau khi tốt
nghiệp trường y Paris, ông đã chính thức nhập quốc tịch Pháp. Cũng trong
thời gian này, ông tham gia vào nhóm nghiên cứu của bác sỹ Luis Pasteur.
Sau đó, bác sỹ Yersin trở nên nổi tiếng qua nhiều công trình tiên phong do
nhóm nghiên cứu của Pasteur tiến hành. Niềm say mê du lịch đã đưa ông tới
Việt Nam.
Tháng 7/1891, khi tới thám hiểm những cao nguyên ở Việt Nam, ông
đã phát hiện ra Đà Lạt, và sau đó là nhiều nguồn nước ở khu vực này. Ông
cũng nổi tiếng vì đã khám phá ra nhiều bí ẩn của vùng cao nguyên phía tây
Việt Nam.
Mặc dù Yersin yêu Đà Lạt, ngôi nhà của ông lại nằm ở Nha Trang.
Tại Nha Trang, Yersin đã xây dựng nên Viện Pasteur, mang tên người thầy
của ông. Bác sỹ Yersin cũng có một nông trại ở Nha Trang. Ông nuôi ngựa
để tiến hành nghiên cứu về miễn dịch. Ông cũng có đóng góp to lớn cho
ngành cao su Việt Nam, vì chính ông là người đưa cây cao su Braxin vào
Việt Nam. Alexandre Yersin cũng là người gây dựng những đồn điền canh
ki na đầu tiên ở Việt nam, từ đây người ta sản xuất ra quinin.
Bác sỹ Yersin sống giản dị ở Nha Trang. Ông được người dân địa
phương yêu mến vì đức khiêm tốn và sự chăm sóc mà ông dành cho mọi
người. Ông mua một khu dán trại bỏ hoang và sơn nó thành màu trắng. Đây
vừa là nhà vừa là phòng thí nghiệm của ông. Dân địa phương thân mật gọi
ngôi nhà của ông là Lầu Ông Năm hay Tháp Ngà.
Năm 1940, sức khỏe đã giảm sút, Alexander Yersin về Pháp lần cuối.
Năm 1941, ông trở lại ngôi nhà thân thương ở Nha Trang, ở đây ông đã sống
những ngày còn lại và trút hơi thở cuối cùng vào ngày 3/1/1943, thọ 80 tuổi.
Trong di chúc, ông yêu cầu được chôn cất tại Nha Trang, gần gũi những
người mà ông yêu mến. Vì kính trọng và biết ơn những đóng góp của ông
cho mảnh đất này, hằng năm vẫn có nhiều người tới thăm viếng ngôi mộ của
ông ở Nha Trang.
... và sự nghiệp
Alexander Yersin là một trong những người đã tìm ra vi khuẩn dịch
hạch Pasteurella pestis, nay được gọi là Yersinia pestis. Yersin đã nghiên
cứu y học tại Trường đại học Marburg và Paris, và nghiên cứu vi khuẩn học
cùng với Esmile Roux ở Paris và Robert Koch ở Berlin. Năm 1888 ông và
Roux dã phân lập được độc tố của vi khuẩn bạch hầu và chứng minh rằng
chính độc tố - chứ không phải vi khuẩn - làm tăng triệu chứng của bệnh.
Năm 1890 Yersin rời châu Âu để làm một thầy thuốc trên tàu thuỷ hoạt động
ở vùng bờ biển Đông Dương, ngay sau đó ông bắt đầu chuyến thám hiểm
kéo dài 4 năm ở miền Trung. Ông đã tìm ra thượng nguồn sông Đồng Nai và
khám phá cao nguyên Lâm Viên, nơi ông đề nghị xây dựng một thành phố,
và đó chính là Đà Lạt ngày nay. Năm 1892 ông vào làm ở Sở Y tế thuộc địa
và năm 1894 được cử sang Hong Kong, tại đây ông và Kitasato Shibasaburo
đã độc lập tìm ra vi khuẩn bạch hầu trong khi nghiên cứu dịch bạch hầu ở
Trung Quốc.
Năm tiếp theo Yersin thiết lập một phòng thí nghiệm tại Nha Trang. Ở
đây ông điều chế huyết thanh chống bệnh bạch hầu cho người khỏe và gia
súc, nghiên cứu nhiều bệnh gia súc, uốn ván, tả và đậu mùa. Để có tiền cho
phòng thí nghiệm, mà năm 1903 được đặt tên là Viện Pasteur Nha Trang,
ông đã tiến hành trồng ngô, lúa, cà phê và đưa cây cao su (Hevea
brasiliensis) vào Đông Dương. Năm 1903-1904 ông sáng lập Trường Y ở Hà
Nội nhưng lại quay về sống ở Nha Trang. Năm 1920-1923 ông đưa đến đây
cây Cinchona ledgeriana, một nguồn quinin. Năm 1933 ông được phong làm
giám đốc danh dự của Viện Pasteur ở Paris.
